มะนาว พืชพื้นบ้าน นิยมนำมาปรุงรสชาติอาหารให้รสเปรี้ยว ลักษณะของต้นมะนาว คุณค่าทางอาหารและสรรพคุณของมะนาว เช่น บำรุงผิวพรรณ บำรุงเลือด ลดอักเสบ โทษของมะนาว
ต้นมะนาว ( Lime ) ชื่อวิทยาศาสตร์ของมะนาว คือ Citrus aurantiifolia (Christm.) Swingle มะนาวเป็นพืชในตระกูลเดียวกันกับส้ม (RUTACEAE) ชื่อเรียกอื่นๆของมะนาว เช่น ส้มมะนาว โกรยชะม้า ปะนอเกล มะนอเกละ มะเน้าด์เล ปะโหน่งกลยาน ลีมานีปีห์ หมากฟ้า เป็นต้น
มะนาว จัดว่าเป็นพืชมหัศจรรย์ พืชเศรษฐกิจ ที่มีความต้องการใช้สูง จากการศึกษาสารในมะนาว พบว่า น้ำมะนาว มีสารฟลาโวนอยด์ สูง ซึ่งมีประโยชน์ช่วยลดอาการอักเสบ และ รักษาระดับความดันโลหิตให้อยู่ในภาวะปรกติ สำหรับการนำมะนาวมาใช้ประโยชน์ นิยมนำมาใช้เป็นเครื่องปรุงรสชาติ ให้รสเปรี้ยว มีการนำเอามะนาวมาแปรรูปเป็นอาหารหลายรูปแบบ เช่น มะนาวดองเปรี้ยวหวาน มะนาวแช่อิ่ม มะนาวผง และ น้ำมะนาวสำเร็จรูป
ลักษณะของต้นมะนาว
ต้นมะนาว เป็นพืชพื้นเมืองของประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในประเทศไทย สำหรับการปลูกมะนาวนั้น สามารถขยายพันธ์ได้โดยการปักชำ ทาบกิ่ง และ การเพาะเมล็ดพันธ์ุ ต้นมะนาวมีหลากหลายสายพันธ์ุ ซึ่งมีคุณสมบัติที่แตกต่างกัน สำหรับ ลักษณะของต้นมะนาว มีลักษณะดังนี้
- ลำต้นของมะนาว ลักษณะเป็นไม้พุ่ม มีความสูงประมาณ 2 เมตร เปลือกของลำต้นมีสอง สี เปลือกอ่อนสีเขียว เปลือกแก่มีสีน้ำตาล ลำต้นมีหนามแหลมคม ซึ่งหนามมักอยู่ตามซอกใบ
- ใบมะนาว เป็นใบเดี่ยว เรียงสลับกันตามกิ่งก้านของลำต้น ใบมีลักษณะรี ผิวใบเรียบ มันวาว สีเขียวสด ปลายใบแหลม
- ดอกมะนาว ลักษณะเป็นดอกเดี่ยว ดอกออกเป็นช่อ มีสีขาว คล้ายรูปทรงกระบอก
- ผลมะนาว พัฒนามาจากดอกมะนาว ผลสดมะนาวมีลักษณะกลม ผิวเรียบ มีสีเขียว ภายในผลชุ่มน้ำ ผิวเปลือกของมะนาวมีต่อมน้ำมันที่ผิว
- เมล็ดมะนาว ลักษณะของเมล็ดคลายหยดน้ำ ปลายเมล็ดแหลม มีรสขม เมล็ดของมะนาวอยู่ในผลมะนาว ซึ่งเมล็ดสามารถนำไปขยายพันธุ์ได้
สายพันธุ์ของมะนาว
สำหรับมะนาวมีหลายสายพันธุ์ แต่สายพันธุ์มะนาวที่นิยมปลูกในประเทศไทย มี 4 สายพันธุ์ คือ มะนาวไข่ มะนาวแป้น มะนาวหนัง และ มะนาวทราย โดยรายละเอียด ดังนี้
- มะนาวไข่ ลักษณะเปลือกบาง ผลกลม หัวท้ายยาว สีอ่อนคล้ายไข่เป็ด
- มะนาวแป้น ลักษณะผลใหญ่กลม เปลือกบาง มีน้ำมะนาวมาก นิยมใช้บริโภคเชิงพาณิชย์ โดยสายพันะุ์ พันธุ์แป้นรำไพ และแป้นดกพิเศษ นิยมปลูกมากที่สุด
- มะนาวหนัง ลักษณะผลกลม เปลือกหนา สามารถเก็บรักษาได้นาน
- มะนาวทราย ไม่นิยมนำมาบริโภค เนื่องจากน้ำมะนาว มีรสขม นิยมนำมาปลุกเป็นไม้ประดับ เนื่องจากต้นมะนาวทรายลักษณะเป็นพุ่มสวน ให้ผลตลอดปี
สำหรับ มะนาวสายพันธุ์อื่น ๆ แต่ไม่นิยมปลูกในประเทศไทย เช่น มะนาวตาฮิติ มะนาวหวาน มะนาวปีนัง มะนาวโมฬี มะนาวพม่า มะนาวเตี้ย เป็นต้น
คุณค่าทางโภชนาการของมะนาว
สำหรับมะนาว นิยมใช้ประโยชนืจากน้ำมะนาว ซึ่งนักโภชนาการได้ศึกษาคุณค่าทางโภชนาการของมะนาว ได้ข้อมูลที่น่าสนใจ ดังนี้
น้ำมะนาว มีสารเคมีสำคัญเป็รส่วนประกอบ คือ กรดมาลิค ( Malic Acid ) กรดแอสคอร์บิก ( Ascorbic Acid ) และ กรดซิตริค ( Citric Acid )
คุณค่าทางโภชนาการของผลมะนาว ขนาด 100 กรัม พบว่าให้พลังงานมากถึง 30 กิโลแคลอรี มีสารอาหารสำคัญประกอบด้วย คาร์โบไฮเดรต 10.5 กรัม น้ำตาล 1.7 กรัม กากใยอาหาร 2.8 กรัม ไขมัน 0.2 กรัม โปรตีน 0.7 กรัม วิตามินบี1 0.03 มิลลิกรัม วิตามินบี2 0.02 มิลลิกรัม วิตามินบี3 0.2 มิลลิกรัม วิตามินบี5 0.217 มิลลิกรัม วิตามินบี6 0.046 มิลลิกรัม วิตามินบี9 8 ไมโครกรัม วิตามินซี 29.1 มิลลิกรัม ธาตุแคลเซียม 33 มิลลิกรัม ธาตุเหล็ก 0.6 มิลลิกรัม ธาตุแมกนีเซียม 6 มิลลิกรัม ธาตุฟอสฟอรัส 18 มิลลิกรัม ธาตุโพแทสเซียม 102 มิลลิกรัม และ ธาตุโซเดียม 2 มิลลิกรัม
สรรพคุณของมะนาว
สำหรับ มะนาว สามารถนำมาใช้ประโยชน์ด้านการบำรุงร่างกายและการรักษาโรค ได้หลากหลาย และ สามารถใช้ได้แทบบทุกส่วนของต้น ทั้ง ใบมะนาว รากมะนาว เปลือกผลมะนาว น้ำมะนาว โดย สรรพคุณของมะนาว มีรายละอียด ดังนี้
- ใบมะนาว สามารถช่วยขับปัสสาวะ แก้ไอ ช่วยฆ่าเชื้อโรคในลำคอ แก้อาการเวียนหัว รักษาไข้ทับระดู ช่วยบำรุงเลือด
- รากมะนาว สามารถช่วยขับปัสสาวะ แก้ไอ ช่วยฆ่าเชื้อโรคในลำคอ แก้อาการเวียนหัว รักษาไข้ทับระดู ช่วยบำรุงเลือด
- เปลือกผลมะนาว สามารถช่วยรักษาโรคกระเพาะอาหารอักเสบ แก้เวียนหัว รักษาหูด
- น้ำมะนาว สามารถช่วยแก้ท้องอืดท้องเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้ท้องร่วง ช่วยขับพยาธิไส้เดือน เป็นยาระบาย แก้ท้องผูก ช่วยขับปัสสาวะ รักษาโรคนิ่ว รักษาอาการระดูขาว ช่วยรักษาอาการลิ้นเป็นฝ้า ใช้เป็นน้ำยาบ้วนปาก ช่วยลดอาการเหงือกบวม ช่วยบรรเทาอาการคอแห้ง ช่วยขับเสมหะ เป็นยาอายุวัฒนะ ช่วยการเจริญอาหาร รักษาโรคความดันโลหิตสูง รักษาเลือดออกตามไรฟัน ช่วยบำรุงโลหิต รักษาโรคโลหิจาง แก้โรคเหน็บชา รักษาอาการร้อนใน ช่วยบำรุงกำลัง บรรเทาอาการอ่อนเพลีย ช่วยบรรเทาอาการปวดตามข้อ รักษาโรคผิวหนัง รักษาโรคกลาก รักษาโรคเกลื้อน รักษาหิด รักษาโรคน้ำกัดเท้า ช่วยรักษาแผล รักษาแผลน้ำร้อนลวก ช่วยบรรเทาอาการคันหนังศีรษะ ช่วยกระตุ้นประสาท
- น้ำมัันหอมระเหยจากมะนาว สามารถช่วยลดความเครียด ทำให้หลับง่ายขึ้น ช่วยประตุ้นประสาท ช่วยบรรเทาโรคหอบหืด ทำความสะอาดจมูก
โทษของมะนาว
สำหรับการใช้ประโยชน์จากมะนาว อย่างปลอดภัยต้องบริโภคหรือใช้ประโยชน์จากมะนาวอย่างถูกต้องและในปริมาณที่เหมาะสม จึงจะไม่เกิดอันตราย และ ได้รับผลประโยชน์สูงสุดจากมะนาว โดยข้อควรระมัดระวังในการใช้ประโยชน์จากมะนาว มีดังนี้
- น้ำมะนาว มีความเป็นกรด หากสัมผัสเข้ากับผิวหนังอาจทำให้เกิดการระคายเคืองได้
- สำหรับคนที่มีปัญหาโรคเเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร การรับประทานน้ำมะนาวสดๆ โดยไม่มีการเจือจากให้รสชาติอ่อนลง อาจทำให้เกิดการระคายเครื่องระบบทางเดินอาหารได้ เนื่องจากน้ำมะนาวมีความเป็นกรด
- กรดจากน้ำมะนาว ทำให้ฟันกดกร่อนง่าย ไม่ควรอมน้ำมะนาวไว้ในปากนานๆ
- ความเปรี้ยวจากน้ำมะนาว ช่วยลดกลิ่นคาว และ กำจัดแบคทีเรีย แต่การกินเปรี้ยวมากเกิน เป็นอันตรายต่อสุขภาพกระดูกได้
มะนาว พืชพื้นบ้าน นิยมนำน้ำจากผลมะนาว มาปรุงรสชาติอาหาร ให้รสเปรี้ยว ลักษณะของต้นมะนาว เป็นอย่างไร ประโยชน์และคุณค่าทางอาหารของมะนาว สรรพคุณของมะนาว เช่น บำรุงผิวพรรณ บำรุงเลือด ลดอาการอักเสบ เป็นต้น โทษของมะนาว มีอะไรบ้าง
