สมุนไพรน่ารู้

เยื่อหุ้มสมองอักเสบ เกิดจากการติดเชื้อและอุบัติเหตุที่สมองอย่างรุนแรง อาการปวดหัวอย่างรุนแรง ชักเกรง คลื่นไส้อาเจียน คอแข็ง ไม่ควรเขย่าเด็กอ่อน อันตรายถึงชีวิต

โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ( Meningitis ) คือ ภาวะการติดเชื้อโรคต่างๆ เช่น เชื้อไวรัส เชื้อแบคทีเรีย หรือ เชื้อรา บริเวณเยื่อหุ้มรอบสมองและไขสันหลัง รวมถึงการกระแทกอย่างรุนแรงที่สมอง ทำให้เยื่อหุ้มสมองอักเสบ อาการนี้พบมากในเด็กอ่อน เด็กเล็ก วัยรุ่น จนถึงวัยผู้ใหญ่ ลักษณะของอาการ ปวดศีรษะ คอแข็งขยับไม่ได้ และมีไข้ ซึ่งเยื่อหุ้มสมองอักเสบบางชนิดอาจเป็นอันตรายร้ายแรง

โรคที่พบได้ทุกเพศทุกวัย เนื่องจากเป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อที่เยื่อหุ้มสมอง เยื่อหุ้มสมองเป็นเนื้อเยื่อชนิดหนึ่งที่ทำหน้าที่ ปกป้องสมอง มีความแข็งแรง หากเกิดการติดเชื้อก็จะกระทบต่อการทำงานของสมอง เป็นโรคที่สามารถติดต่อได้ จากการใกล้ชิดผู้ป่วย ทางการหายใจ การไอ การจาม สารคัดหลั่งต่างๆ ผู้ที่ป่วยโรคนี้มักจะเสียชีวิตในอัตรา 25-30 เปอร์เซนต์

สาเหตุการเกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

สำหรับสาเหตุของเยื่อหุ้มสมองอักเสบส่วมมากเกิดจากการติดเชื้อโรค และ เชื้อไวรัส คือ สาเหตุหลักของโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ รองลงมา คือ เชื้อแบคทีเรีย และ เชื้อรา ซึ่งสามารถแสดงรายละเอียดของสาเหตุจากการติดเชื้อ มีดังนี้

• เชื้อไวรัสที่ทำให้เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ได้แก่ ไวรัสโรคคางทูม ( Mumps ) ไวรัสโรคเริม ( Herpes ) ไวรัสจากโรคอีสุกอีใส ( Chicken pox ) และ ไวรัสจากไข้หวัด ( Influenza ) เป็นต้น
• เชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เยื่อหุ้มสมอง ลักษณะอาการมักรุนแรง ได้แก่ เชื้อแบคทีเรียโรคไข้กาฦหลังแอ่น ( Meningococcus ) เชื้อแบคทีเรียโรคปอดอักเสบ ( Pneumococcus ) เชื้อแบคทีเรียโรคฮิบ ( Haemophilus influenzae Type B ) เชื้ออีโคไล (Escherichia coli: E. coli) เชื้อวัณโรค (TB)
• เชื้อราที่ทำใหเเยื่อหุ้มสมองอักเสบ พบได้น้อยที่สุด แต่สำหรับผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันบกพร่องอย่างผู้ติดเชื้อเอดส์มักมีโอกาสเกิดภาวะเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

นอกจากสาเหตุการเกิดโรคจากการติดเชื้อโรคแล้ว ยังมสาเหตุที่มีโอกาสเกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เช่น การอักเสบของอวัยวะต่างๆ เช่น ไซนัสอักเสบ การติดเชื้อในหู อุบัติเหตุกระทบกระเทือนที่สมอง การใช้เข็มร่วมกัน การผ่าตัดทางเดินน้ำไขสันหลัง ภาวะสภาพแวดล้อมที่ไม่ถูกสุขลักษณะ การติดสุราเรื้อรัง เป็นต้น

อาการผู้ป่วยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

สำหรับอาการของผู้ป่วยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ จะแสดงอาการเกี่ยวกับระบบประสาทและสมอง มีไข้สูง ปวดศีรษะอย่างรุนแรงคลื่นไส้อาเจียน มีอาการชัก หมดสติ กระสับกระส่าย เป็นต้น ซึ่งลักษณะอาการสามารถแบ่งได้ 2 กลุ่มช่วงอายุ คือ อาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบในเด็กอายุต่ำกว่า 1 เดือน และ อาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบของคนอายุ 2 ปีขึ้นไป รายละเอียด ดังนี้

อาการของเยื่อหุ้มสมองอักเสบในกลุ่มผู้ป่วยอายุ 2 ปีขึ้นไป

• คอแข็ง
• มีอาการสับสน
• มีไข้ขึ้นสูงอย่างเฉียบพลัน
• ปวดศีรษะอย่างรุนแรง
• คลื่นไส้ อาเจียน
• มีอาการชัก
• แพ้แสง
• เบื่ออาหารผิดปรกติ หรือ อยากรับประทานอาหารมากว่าปรกติ
• ง่วงนอน และ ตื่นนอนยาก
• ผิวหนังมีผื่น

อาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบในเด็กอายุไม่เกิน 1 เดือน

• ร้องไห้ตลอดเวลา
• มีไข้สูง
• ตัวและลำคอแข็ง
• นอนมากเกินไป
• เคลื่อนไหวน้อย
• กระหม่อมนูน
• ดื่มนมได้น้อย

การตรวจวินิจฉัยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

สำหรับแนวทางการวินิจฉัยโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ แพทย์จะทำการการตรวจประวัติการรักษา ประวัติการประสบอุบัติเหตุ การตรวจร่างกายอย่างละเอียด ตรวจระบบประสาท เจาะน้ำไขสันหลัง เจาะน้ำเลี้ยงสมอง และ ตรวจเลือด

การรักษาโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

สำหรับแนวทางการรักษาโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เมื่อแพทย์ตรวจพบเชื้อโรคที่เป็นสาเหตุของการติดเชื้อที่เยื่อหุ้มสมอง แพทย์จะทำการใช้ยาฆ่าเชื้อโรค ส่วนหากอาการติดเชื้อจากเชื้อไวรัส ร่างกายสามารถรักษาตัวเองได้เองภายใน 2 สัปดาห์ และ นอกจากนั้น คือ การประคับประครองตามอาการของโรค เช่น การนอนพักผ่อน ให้ดื่มน้ำมากๆ และ รับประทานยาลดไข้และยาแก้ปวด

การป้องกันโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

สำหรับโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบเกิดจากการติดเชื้อและการกระแทกที่สมองอย่างรุนแรง ดังนั้นแนวทางการป้องกันโรคนี้ต้องหลีกเลี่ยงการเกิดอุบัติเหตุและการติดเชื้อโรคต่างๆที่จะทำให้เยื่อหุ้มสมองอักเสบ มีแนวทางดังนี้

• หลักเลี่ยงแหล่งสภาพแวดล้อมที่มีโอกาสในการติดเชื้อโรคต่างๆ
• พักผ่อนให้เพียงพอ
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ

เยื่อหุ้มสมองอักเสบ อาการติดเชื้อและอุบัติเหตุที่สมองทำให้เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ลักษณะอาการ ปวดหัวอย่างรุนแรง ชักเกรง คลื่นไส้อาเจียน คอแข็ง ไม่ควรเขย่าเด็กอ่อน โรคเกี่ยวกับสมอง โรคร้ายแรง อันตรายถึงชีวิต

ลูกสำรอง พุงทะลาย สมุนไพร ช่วยลดความอ้วน ต้นสำรองเป็นอย่างไร คุณค่าทางโภชนาการ สรรพคุณบำรุงร่างกาย แก้เจ็บคอ เป็นยาระบาย ช่วยขับพยาธิ โทษของลูกสำรองมีอะไรบ้าง

ต้นสำรอง ภาษาอังกฤษ เรียก Malva nut ชื่อวิทยาศาสตร์ของลูกสำรอง คือ Scaphium scaphigerum (Wall. ex G. Don) G.Planch. พืชตระกูลชบา สำหรับชื่อเรียกอื่นๆของสำรอง เข่น หมากจอง บักจอง ท้ายเภา ฮวงไต้ไฮ้ พ่างต้าห่าย เป็นต้น สำหรับต้นสำรอง สามารถพบได้ทั่วไปในป่าดงดิบ และ ป่าพื้นราบ ของประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ไทย พม่า เวียดนาม มาเลเซีย และ อินโดนีเซีย สำหรับในประเทศไทยพบต้นสำรองมากในทางภาคตะวันออก จังหวัดระยอง จันทบุรี และ ตราด เป็นต้นฃ

ลูกสำรอง มีสรรพคุณเด่น คือ ช่วยลดความอ้วน มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่ง คือ พุงทะลาย เนื่องจากลูกสำรอง เมื่อรับประทานเข้าไปจะพองตัวได้ดี ทำให้ร่างกายรู้สึกอิ่มไม่หิว ช่วยกำจัดไขมัน และ ช่วยดูดซับไขมันและขับถ่ายออกมาทางอุจจาระได้ดี

ลักษณะของต้นสำรอง

ต้นสำรอง เป็นไม้ยืนต้น พบทั่วไปตามป่าดงดิบและป่าตามพื้นราบ สามารถขยายพันธ์โดยการเพาะเมล็ดพันธ์ ซึ่งรายละเอียดของต้นสำรอง มีดังนี้

• ลำต้นสำรอง ลักษณะลำต้นกลม เนื้อไม้เป็นไม้เนื้อแข็ง ความสูงประมาณ 20 ถึง 40 เมตร เปลือกของลำต้นแตกสะเก็ด สีน้ำตาล เปลือกด้านในมีสีน้ำตาลอมแดง
• ใบสำรอง ลักษณะเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับกันตามกิ่ง ใบเป็นรูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบมน สีเขียวเข้ม ใบเป็นมัน ขอบใบเป็นลูกคลื่นเล็กน้อย
• ดอกสำรอง ลักษณะดอกเป็นช่อ ออกดอกบริเวณกิ่ง กลีบดอกสีขาว เกสรตัวผู้สีเหลือง และ เกสรตัวเมียสีแดง ดอกสำรองจะออกดอกประมาณเดือนมกราคมของทุกปี
• ผลของลูกสำรอง ลักษณะของผลคล้ายรูปไข่ ผลดิบสีเขียว ผลแก่สีน้ำตาล ส่วนท้ายของผลจะมีแผ่นบางๆสีน้ำตาลคล้ายใบเรือ เรียกว่า ปีก
• เมล็ดสำรอง ลักษณะผลรีคล้ายกระสวย เปลือกของเมล็ดสำรองแข็ง สีน้ำตาล

คุณค่าทางโภชนาการของลูกสำรอง

สำหรับการนำสำรองมารับประทานเป็นอาหาร นิยมนำลูกสำรองมารับประทาน ซึ่งนักโภชนาการได้ศึกษาคุณค่าทางโภชนาการของลูกสำรอง ขนาด 100 กรัม พบว่าให้พลังงาน 4,175.24 แคลอรี มีสารอาหารสำคัญประกอบด้วย กากใยอาหาร 64.12 – 76.45% โปรตีน 3.75-9.5 % ไขมัน 0.41 – 9.5%  คาร์โบไฮเดรต 62% ซึ่งคาร์โบไฮเดรตที่พบส่วนมากเป็นน้ำตาลโมโนแซกคาไรด์ ได้แก่ Arabinose , Galactose , Glucose , Mannose , Rhamnose และ Xylose เป็นต้น นอกจากนี้ในลูกสำรอง พบว่ามีสาร Glucorine 15% , Pentose 24% และสาร Bassorin เป็นต้น

สรรพคุณของลูกสำรอง 

สำหรับการนำสำรองมาใช้ประโยชน์เพื่อการบำรุงร่างกายและการรักษาโรค สามารถใช้ประโยชน์จาก ผลสำรอง หรือ ลูกสำรอง ใบ เปลือก แก่นไม้ และ ราก สรรพคุณของสำรอง มีรายละเอียด ดังนี้

• ลูกสำรอง สรรพคุณช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด รักษาโรคเบาหวาน ช่วยลดไขมันในเส้นเลือด ลดความอ้วน ช่วยกระชับร่างกาย ช่วยลดความดันโลหิต ป้องกันโรคหัวใจ บรรเทาอาการไข้ แก้ร้อนใน แก้กระหายน้ำ แก้ไอ แก้เจ็บคอ ช่วยขับลม ช่วยบำรุงสำไส้ ช่วยกระตุ้นการขับถ่าย แก้ท้องเดิน แก้ท้องเสีย และ บรรเทาอาการตาอักเสบ รักษาตาบวมแดง
• ใบสำรอง สรรพคุณช่วยขับลม และ เป็นยาถ่ายพยาธิ
• เปลือกลำต้น สำรองสรรพคุณช่วยลดไข้ แก้ท้องเสีย รักษาโรคเลื้อน
• แก่นไม้ต้นสำรอง สรรพคุณช่วยลดไข้ แก้ท้องเสีย รักษาโรคเลื้อน
• รากต้นสำรอง สรรพคุณแก้ท้องเสีย แก้พยาธิผิวหนัง แก้ไอ และ ช่วยขับลม

โทษของสำรอง 

สำหรับการใช้ประโยชน์จากสำรอง ปัจจุบันมีการนำลูกสำรอง มาทำ น้ำสำรอง รับประทาน เชื่อว่าจะช่วยลดความอ้วน และ เป็นยาบำรุงร่างกาย แต่การรับประทานมากเกินไปอาจจะทำให้เกิดโทษได้ ซึ่งโทษของสำรอง มีรายละเอียด ดังนี้

• สำรองจะมีฤทธิ์กระตุ้นการทำงานของเม็ดเลือดขาว จึงเหมาะสำหรับผู้ที่มีร่างกายเป็นปกติ แต่ไม่แนะนำสำหรับเด็ก ผู้เป็นภูมิแพ้ และ สตรีมีครรภ์ เนื่องจากบุคคลเหล่านี้มีภูมิที่ไว อาจทำให้เกิดอาการแพ้ได้ง่ายขึ้น

ลูกสำรอง หรือ พุงทะลาย สมุนไพร ช่วยลดความอ้วน ลักษณะของต้นสำรองเป็นอย่างไร คุรค่าทางโภชนาการลูกสำรอง สรรพคุณของลูกสำรอง เช่น ดูดไขมัน บำรุงร่างกาย แก้เจ็บคอ เป็นยาระบาย ช่วยขับพยาธิ โทษของลูกสำรองมีอะไรบ้าง